"condottière'e gelince, onu okuyacak olanın da kafasına sıçayım."
önsözü georges perec'ten bu alıntıyla başlayan eser, üç yıl süren bir çalışmanın ardından, yaklaşık üçyüzelli sayfalık ilk versiyonu la nuit (gece), gaspard, gaspard pas mort (gaspard ölmedi) ve nihayet son şeklini aldığı yüzelliyedi sayfalık le condottière (paralı asker) adıyla reddedildiğinde, yani 1960 yılında, perec jacques lederer'e yazdığı mektupta böyle söylüyor. fakat yazar olmaya daha onsekiz yaşında karar vermiş ve bu ilk eseriyle yaşadığı başarısızlığa rağmen herhangi bir tereddüde düşmemiş olan perec'in, yazarlığına inandığı kadar "paralı asker"e de inandığını, yine aynı mektupta yer alan "bırak olduğu yerde kalsın, en azından şimdilik. on yıl içinde bir başyapıt vereceğim dönemde tekrar dönüp bakarım, olmadı bir araştırmacı senin eski valizlerinden birinde bulup yayınlayana kadar mezarımda beklerim." sözlerinden anlayabiliyoruz.
kader de bu ya, 1965'te les choses (şeyler) yayınlandıktan sonra perec, bir taşınma sırasında, atılmak üzere ayrılmış müsveddelerle dolu olan valiz yerine, içinde "paralı asker"le birlikte taslak halindeki kimi çalışmaların yer aldığı valizi atıyor ve o 1982'de "paralı asker"i kaybetmiş olmanın pişmanlığıyla öldükten yaklaşık otuz sene sonra, hakkında bir biyografi hazırlayan david bellos, perec'in eski bir arkadaşının evinde "paralı asker"in bir kopyasını buluyor. ve kitabı zamanında reddetmiş olan seuil yayınevi, tıpkı perec'in söylediği gibi, o mezarında beklerken yayınlıyor.
yazdığı ve kendi ifadesiyle "tamamına erdirebildiği" ilk eseri olmasına rağmen, yayınlanan son eseri olmasından dolayı, pek çok okuru "paralı asker"i perec'in olgunluk eserlerinden sonra okuma imkanı bulabiliyor. ancak kendisiyle benim gibi yeni tanışan biri; okumaya yayınlanan ilk romanı "şeyler"le başlayan ve yazdığı ilk romanı "paralı asker"le devam eden biri, bu ilk eserinin, perec'in hemen hemen tüm eserlerinden kilit noktaları içerdiğini ve hatta kimilerinde kahramanımız gaspard winckler ile yeniden karşılaşacağını öğrendiğinde, bu başlığa özel bir not düşmek için istek ve okunmayı bekleyen diğer eserler için heyecan duyabilir.
kahramanımız winckler, yıllardır sahte tablolar yaparak lüks bir yaşam sürmekteyken, antonello da messina'nın "condottiero" tablosunun sahtesini yapmak üzere aylar süren bir çalışmanın içerisine girer ve hikayemiz bu çabanın sonucunda işvereni anatole madera'yı öldürmesiyle başlar. daha uzun olan ilk versiyon nasıldı ve yıllar süren düzenlemelerden sonra okuyabildiğimiz bu versiyonda neler eksildi/eklendi bilemiyoruz ama, her ne kadar yapısı "paralı asker"inkine yakın olan "gaspard pas mort" versiyonu "bir bilinçlenme öyküsü" olarak tanımlanmış olsa da, okur "paralı asker"i rahatlıkla bir başarısızlık, perec'in özellikle tekrar ettiği tanımla "kusursuz bir iflas", hatta bir delirme hikayesi olarak da yorumlayabilir. çünkü ister yazarın en başta arzuladığı halinden oldukça uzaklaşmasını kaçınılmaz hale getiren düzenlemeler yüzünden, isterse bilinçli bir tercihin sonucu olsun, "paralı asker" gerçekten de, yine perec'in kendi ifadesiyle "her şey her şeyin içinde" diyebileceğimiz bir eser. her ne kadar başarıyı genç yaşlarda yakalamış olsa da, gerek "şeyler" yayınlanıp renaudot ödülünü alıncaya dek süren bir başarısızlık dönemine ait olması, gerekse kendi edebiyat macerasına bir önsöz olarak tanımlanması bakımından, "paralı asker"in perec külliyatında ayrı ve önemli bir yeri olduğuna şüphe yok.
***
"paralı asker reddedilmiş. bu sabah öğrendim. 'konunun ilginç olduğunu, zekice işlendiğini düşünüyoruz, ama beceriksizlik ve gevezelik yoğunluğu birçok okurun dikkatini dağıtabilir.' beceriksizlik ve gevezelik, elbette. bundan ders alabilirim. ama yine de hayal kırıklığına uğradım. teselli et beni."
önsözü georges perec'ten bu alıntıyla başlayan eser, üç yıl süren bir çalışmanın ardından, yaklaşık üçyüzelli sayfalık ilk versiyonu la nuit (gece), gaspard, gaspard pas mort (gaspard ölmedi) ve nihayet son şeklini aldığı yüzelliyedi sayfalık le condottière (paralı asker) adıyla reddedildiğinde, yani 1960 yılında, perec jacques lederer'e yazdığı mektupta böyle söylüyor. fakat yazar olmaya daha onsekiz yaşında karar vermiş ve bu ilk eseriyle yaşadığı başarısızlığa rağmen herhangi bir tereddüde düşmemiş olan perec'in, yazarlığına inandığı kadar "paralı asker"e de inandığını, yine aynı mektupta yer alan "bırak olduğu yerde kalsın, en azından şimdilik. on yıl içinde bir başyapıt vereceğim dönemde tekrar dönüp bakarım, olmadı bir araştırmacı senin eski valizlerinden birinde bulup yayınlayana kadar mezarımda beklerim." sözlerinden anlayabiliyoruz.
kader de bu ya, 1965'te les choses (şeyler) yayınlandıktan sonra perec, bir taşınma sırasında, atılmak üzere ayrılmış müsveddelerle dolu olan valiz yerine, içinde "paralı asker"le birlikte taslak halindeki kimi çalışmaların yer aldığı valizi atıyor ve o 1982'de "paralı asker"i kaybetmiş olmanın pişmanlığıyla öldükten yaklaşık otuz sene sonra, hakkında bir biyografi hazırlayan david bellos, perec'in eski bir arkadaşının evinde "paralı asker"in bir kopyasını buluyor. ve kitabı zamanında reddetmiş olan seuil yayınevi, tıpkı perec'in söylediği gibi, o mezarında beklerken yayınlıyor.
yazdığı ve kendi ifadesiyle "tamamına erdirebildiği" ilk eseri olmasına rağmen, yayınlanan son eseri olmasından dolayı, pek çok okuru "paralı asker"i perec'in olgunluk eserlerinden sonra okuma imkanı bulabiliyor. ancak kendisiyle benim gibi yeni tanışan biri; okumaya yayınlanan ilk romanı "şeyler"le başlayan ve yazdığı ilk romanı "paralı asker"le devam eden biri, bu ilk eserinin, perec'in hemen hemen tüm eserlerinden kilit noktaları içerdiğini ve hatta kimilerinde kahramanımız gaspard winckler ile yeniden karşılaşacağını öğrendiğinde, bu başlığa özel bir not düşmek için istek ve okunmayı bekleyen diğer eserler için heyecan duyabilir.
kahramanımız winckler, yıllardır sahte tablolar yaparak lüks bir yaşam sürmekteyken, antonello da messina'nın "condottiero" tablosunun sahtesini yapmak üzere aylar süren bir çalışmanın içerisine girer ve hikayemiz bu çabanın sonucunda işvereni anatole madera'yı öldürmesiyle başlar. daha uzun olan ilk versiyon nasıldı ve yıllar süren düzenlemelerden sonra okuyabildiğimiz bu versiyonda neler eksildi/eklendi bilemiyoruz ama, her ne kadar yapısı "paralı asker"inkine yakın olan "gaspard pas mort" versiyonu "bir bilinçlenme öyküsü" olarak tanımlanmış olsa da, okur "paralı asker"i rahatlıkla bir başarısızlık, perec'in özellikle tekrar ettiği tanımla "kusursuz bir iflas", hatta bir delirme hikayesi olarak da yorumlayabilir. çünkü ister yazarın en başta arzuladığı halinden oldukça uzaklaşmasını kaçınılmaz hale getiren düzenlemeler yüzünden, isterse bilinçli bir tercihin sonucu olsun, "paralı asker" gerçekten de, yine perec'in kendi ifadesiyle "her şey her şeyin içinde" diyebileceğimiz bir eser. her ne kadar başarıyı genç yaşlarda yakalamış olsa da, gerek "şeyler" yayınlanıp renaudot ödülünü alıncaya dek süren bir başarısızlık dönemine ait olması, gerekse kendi edebiyat macerasına bir önsöz olarak tanımlanması bakımından, "paralı asker"in perec külliyatında ayrı ve önemli bir yeri olduğuna şüphe yok.
***
"paralı asker reddedilmiş. bu sabah öğrendim. 'konunun ilginç olduğunu, zekice işlendiğini düşünüyoruz, ama beceriksizlik ve gevezelik yoğunluğu birçok okurun dikkatini dağıtabilir.' beceriksizlik ve gevezelik, elbette. bundan ders alabilirim. ama yine de hayal kırıklığına uğradım. teselli et beni."